Chính quyền số không chỉ đơn thuần là việc số hóa giấy tờ hay đưa các dịch vụ công lên mạng. Đó là một quá trình tái cấu trúc lại hoạt động của bộ máy nhà nước dựa trên dữ liệu và công nghệ số, nhằm mục tiêu:

• Hiệu quả hơn: Vận hành nhanh chóng, minh bạch và giảm thiểu бюрократия.

• Minh bạch hơn: Công khai thông tin, quy trình và kết quả giải quyết thủ tục.

• Phục vụ tốt hơn: Cung cấp dịch vụ thuận tiện, cá nhân hóa và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.

• Tham gia hơn: Tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp tham gia vào quá trình xây dựng chính sách và giám sát hoạt động của chính quyền.

Các trụ cột và cấu phần chính của Chính quyền số

Để xây dựng một chính quyền số hoàn chỉnh, cần tập trung vào các yếu tố cốt lõi sau:

1. Phát triển Hạ tầng số

Đây là nền tảng vật chất và kỹ thuật để chính quyền số hoạt động.

• Hạ tầng mạng lưới: Đảm bảo kết nối internet băng rộng, ổn định đến mọi cơ quan, đơn vị và khuyến khích phủ sóng rộng khắp cho người dân.

• Trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây: Xây dựng các trung tâm dữ liệu an toàn, hiện đại và chuyển đổi sang mô hình điện toán đám mây để lưu trữ, xử lý thông tin một cách linh hoạt, hiệu quả.

• Nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu (LGSP/NGSP): Xây dựng các nền tảng kỹ thuật để kết nối, tích hợp và chia sẻ dữ liệu giữa các hệ thống thông tin của các bộ, ngành, địa phương, đảm bảo tính liên thông và đồng bộ.

• Nền tảng định danh và xác thực điện tử: Phát triển hệ thống định danh điện tử quốc gia (ví dụ như CCCD gắn chip, VNeID ở Việt Nam) để người dân và doanh nghiệp có thể thực hiện giao dịch an toàn trên môi trường số.

2. Xây dựng Cơ sở dữ liệu Quốc gia

Dữ liệu là "máu" của chính quyền số.

• Cơ sở dữ liệu lớn và dùng chung: Tập trung xây dựng và hoàn thiện các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, doanh nghiệp, bảo hiểm, tài chính... Đây là nền tảng để cung cấp dịch vụ công và ra quyết định chính sách.

• Chia sẻ và khai thác dữ liệu: Thiết lập cơ chế, quy định rõ ràng cho việc chia sẻ và khai thác dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước, đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin cá nhân.

• Dữ liệu mở: Khuyến khích mở dữ liệu của các cơ quan nhà nước để người dân và doanh nghiệp có thể khai thác, tạo ra các dịch vụ giá trị gia tăng mới.

3. Phát triển Nền tảng và Dịch vụ số

Đây là những ứng dụng cụ thể để phục vụ người dân và nội bộ chính quyền.

• Cổng Dịch vụ công Quốc gia/Tỉnh/Huyện: Tập trung tích hợp và cung cấp tất cả các dịch vụ công trực tuyến ở mức độ cao (Mức độ 3, Mức độ 4) trên một cổng duy nhất, giúp người dân dễ dàng tìm kiếm và thực hiện thủ tục.

• Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính: Đảm bảo toàn bộ quy trình tiếp nhận, xử lý và trả kết quả được thực hiện trên môi trường điện tử.

• Hệ thống quản lý văn bản và điều hành điện tử: Triển khai sử dụng văn bản điện tử, chữ ký số trong toàn bộ hoạt động nội bộ của cơ quan nhà nước, hướng tới môi trường không giấy tờ.

• Ứng dụng di động: Phát triển các ứng dụng trên thiết bị di động để người dân có thể tiếp cận dịch vụ công mọi lúc, mọi nơi (ví dụ: VNeID).

• Trung tâm điều hành thông minh (IOC): Xây dựng các trung tâm IOC ở cấp tỉnh, thành phố để tổng hợp, phân tích dữ liệu đa chiều, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định và điều hành hiệu quả hơn.

4. Nâng cao An toàn, An ninh mạng

Đây là yếu tố then chốt để đảm bảo sự tin cậy của chính quyền số.

• Bảo vệ dữ liệu: Áp dụng các giải pháp mã hóa, tường lửa, phát hiện xâm nhập để bảo vệ dữ liệu cá nhân và dữ liệu nhà nước.

• Đảm bảo an toàn hệ thống: Xây dựng các quy trình, chính sách và triển khai công nghệ để phòng chống các cuộc tấn công mạng, bảo vệ tính toàn vẹn và sẵn sàng của hệ thống.

• Nâng cao nhận thức: Tuyên truyền, đào tạo cho cán bộ, công chức và người dân về các mối đe dọa an ninh mạng và cách phòng tránh.

5. Phát triển Nguồn nhân lực số

Con người là yếu tố quyết định sự thành công của chính quyền số.

• Đào tạo, bồi dưỡng: Nâng cao kỹ năng số cho toàn bộ đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức để họ có thể vận hành và khai thác hiệu quả các hệ thống số.

• Thay đổi tư duy: Xây dựng văn hóa làm việc số, khuyến khích sự đổi mới, sáng tạo và sẵn sàng thích nghi với công nghệ mới.

Lợi ích của Chính quyền số

Việc xây dựng chính quyền số mang lại những lợi ích to lớn:

• Đối với người dân và doanh nghiệp:

  • Tiện lợi hơn: Dễ dàng tiếp cận dịch vụ công mọi lúc, mọi nơi, không cần đến trực tiếp cơ quan.

  • Minh bạch hơn: Nắm rõ quy trình, thời gian, chi phí giải quyết thủ tục.

  • Tiết kiệm thời gian và chi phí: Giảm thiểu việc đi lại, chờ đợi, giấy tờ.

  • Tăng sự hài lòng: Được phục vụ nhanh chóng, chuyên nghiệp và hiệu quả.

• Đối với cơ quan nhà nước:

  • Nâng cao hiệu quả quản lý: Tự động hóa quy trình, giảm tải công việc thủ công, tăng năng suất.

  • Ra quyết định chính xác hơn: Dựa trên dữ liệu, phân tích chuyên sâu.

  • Giảm tham nhũng, tiêu cực: Quy trình minh bạch, hạn chế tiếp xúc trực tiếp.

  • Tăng cường phối hợp: Dễ dàng chia sẻ thông tin, dữ liệu giữa các cơ quan.

  • Tiết kiệm ngân sách: Giảm chi phí in ấn, lưu trữ, vận chuyển giấy tờ.

Thách thức trong triển khai Chính quyền số

Mặc dù có nhiều lợi ích, việc triển khai chính quyền số cũng đối mặt với không ít thách thức:

• Hạ tầng công nghệ: Đảm bảo đủ mạnh mẽ và đồng bộ trên toàn quốc, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa.

• An toàn, an ninh mạng: Luôn là mối lo ngại hàng đầu khi dữ liệu được số hóa.

• Nguồn nhân lực: Thiếu hụt cán bộ có đủ năng lực về công nghệ thông tin và kỹ năng số.

• Tâm lý và thói quen: Sự thay đổi trong tư duy và thói quen làm việc, sử dụng dịch vụ của cả cán bộ và người dân.

• Pháp lý: Cần hoàn thiện khung pháp lý để quản lý dữ liệu, định danh điện tử, giao dịch điện tử một cách chặt chẽ.

• Chi phí: Đầu tư ban đầu cho công nghệ và đào tạo có thể rất lớn.

• Chính quyền số (Digital Government) là một trong ba trụ cột quan trọng của quá trình chuyển đổi số, bên cạnh kinh tế số và xã hội số. Nó đại diện cho sự thay đổi toàn diện trong cách thức hoạt động của các cơ quan nhà nước, từ trung ương đến địa phương, bằng cách ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) để nâng cao hiệu quả quản lý, cải thiện chất lượng dịch vụ công và tăng cường sự tham gia của người dân, doanh nghiệp.

  ---

   

  Chính quyền số là gì?

   

  Chính quyền số không chỉ đơn thuần là việc số hóa giấy tờ hay đưa các dịch vụ công lên mạng. Đó là một quá trình tái cấu trúc lại hoạt động của bộ máy nhà nước dựa trên dữ liệu và công nghệ số, nhằm mục tiêu:

  • Hiệu quả hơn: Vận hành nhanh chóng, minh bạch và giảm thiểu бюрократия.

  • Minh bạch hơn: Công khai thông tin, quy trình và kết quả giải quyết thủ tục.

  • Phục vụ tốt hơn: Cung cấp dịch vụ thuận tiện, cá nhân hóa và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.

  • Tham gia hơn: Tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp tham gia vào quá trình xây dựng chính sách và giám sát hoạt động của chính quyền.

  ---

   

  Các trụ cột và cấu phần chính của Chính quyền số

   

  Để xây dựng một chính quyền số hoàn chỉnh, cần tập trung vào các yếu tố cốt lõi sau:

   

  1. Phát triển Hạ tầng số

   

  Đây là nền tảng vật chất và kỹ thuật để chính quyền số hoạt động.

  • Hạ tầng mạng lưới: Đảm bảo kết nối internet băng rộng, ổn định đến mọi cơ quan, đơn vị và khuyến khích phủ sóng rộng khắp cho người dân.

  • Trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây: Xây dựng các trung tâm dữ liệu an toàn, hiện đại và chuyển đổi sang mô hình điện toán đám mây để lưu trữ, xử lý thông tin một cách linh hoạt, hiệu quả.

  • Nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu (LGSP/NGSP): Xây dựng các nền tảng kỹ thuật để kết nối, tích hợp và chia sẻ dữ liệu giữa các hệ thống thông tin của các bộ, ngành, địa phương, đảm bảo tính liên thông và đồng bộ.

  • Nền tảng định danh và xác thực điện tử: Phát triển hệ thống định danh điện tử quốc gia (ví dụ như CCCD gắn chip, VNeID ở Việt Nam) để người dân và doanh nghiệp có thể thực hiện giao dịch an toàn trên môi trường số.

   

  2. Xây dựng Cơ sở dữ liệu Quốc gia

   

  Dữ liệu là "máu" của chính quyền số.

  • Cơ sở dữ liệu lớn và dùng chung: Tập trung xây dựng và hoàn thiện các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, doanh nghiệp, bảo hiểm, tài chính... Đây là nền tảng để cung cấp dịch vụ công và ra quyết định chính sách.

  • Chia sẻ và khai thác dữ liệu: Thiết lập cơ chế, quy định rõ ràng cho việc chia sẻ và khai thác dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước, đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin cá nhân.

  • Dữ liệu mở: Khuyến khích mở dữ liệu của các cơ quan nhà nước để người dân và doanh nghiệp có thể khai thác, tạo ra các dịch vụ giá trị gia tăng mới.

   

  3. Phát triển Nền tảng và Dịch vụ số

   

  Đây là những ứng dụng cụ thể để phục vụ người dân và nội bộ chính quyền.

  • Cổng Dịch vụ công Quốc gia/Tỉnh/Huyện: Tập trung tích hợp và cung cấp tất cả các dịch vụ công trực tuyến ở mức độ cao (Mức độ 3, Mức độ 4) trên một cổng duy nhất, giúp người dân dễ dàng tìm kiếm và thực hiện thủ tục.

  • Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính: Đảm bảo toàn bộ quy trình tiếp nhận, xử lý và trả kết quả được thực hiện trên môi trường điện tử.

  • Hệ thống quản lý văn bản và điều hành điện tử: Triển khai sử dụng văn bản điện tử, chữ ký số trong toàn bộ hoạt động nội bộ của cơ quan nhà nước, hướng tới môi trường không giấy tờ.

  • Ứng dụng di động: Phát triển các ứng dụng trên thiết bị di động để người dân có thể tiếp cận dịch vụ công mọi lúc, mọi nơi (ví dụ: VNeID).

  • Trung tâm điều hành thông minh (IOC): Xây dựng các trung tâm IOC ở cấp tỉnh, thành phố để tổng hợp, phân tích dữ liệu đa chiều, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định và điều hành hiệu quả hơn.

   

  4. Nâng cao An toàn, An ninh mạng

   

  Đây là yếu tố then chốt để đảm bảo sự tin cậy của chính quyền số.

  • Bảo vệ dữ liệu: Áp dụng các giải pháp mã hóa, tường lửa, phát hiện xâm nhập để bảo vệ dữ liệu cá nhân và dữ liệu nhà nước.

  • Đảm bảo an toàn hệ thống: Xây dựng các quy trình, chính sách và triển khai công nghệ để phòng chống các cuộc tấn công mạng, bảo vệ tính toàn vẹn và sẵn sàng của hệ thống.

  • Nâng cao nhận thức: Tuyên truyền, đào tạo cho cán bộ, công chức và người dân về các mối đe dọa an ninh mạng và cách phòng tránh.

   

  5. Phát triển Nguồn nhân lực số

   

  Con người là yếu tố quyết định sự thành công của chính quyền số.

  • Đào tạo, bồi dưỡng: Nâng cao kỹ năng số cho toàn bộ đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức để họ có thể vận hành và khai thác hiệu quả các hệ thống số.

  • Thay đổi tư duy: Xây dựng văn hóa làm việc số, khuyến khích sự đổi mới, sáng tạo và sẵn sàng thích nghi với công nghệ mới.

  ---

   

  Lợi ích của Chính quyền số

   

  Việc xây dựng chính quyền số mang lại những lợi ích to lớn:

  • Đối với người dân và doanh nghiệp:

    • Tiện lợi hơn: Dễ dàng tiếp cận dịch vụ công mọi lúc, mọi nơi, không cần đến trực tiếp cơ quan.

    • Minh bạch hơn: Nắm rõ quy trình, thời gian, chi phí giải quyết thủ tục.

    • Tiết kiệm thời gian và chi phí: Giảm thiểu việc đi lại, chờ đợi, giấy tờ.

    • Tăng sự hài lòng: Được phục vụ nhanh chóng, chuyên nghiệp và hiệu quả.

  • Đối với cơ quan nhà nước:

    • Nâng cao hiệu quả quản lý: Tự động hóa quy trình, giảm tải công việc thủ công, tăng năng suất.

    • Ra quyết định chính xác hơn: Dựa trên dữ liệu, phân tích chuyên sâu.

    • Giảm tham nhũng, tiêu cực: Quy trình minh bạch, hạn chế tiếp xúc trực tiếp.

    • Tăng cường phối hợp: Dễ dàng chia sẻ thông tin, dữ liệu giữa các cơ quan.

    • Tiết kiệm ngân sách: Giảm chi phí in ấn, lưu trữ, vận chuyển giấy tờ.

  ---

   

  Thách thức trong triển khai Chính quyền số

   

  Mặc dù có nhiều lợi ích, việc triển khai chính quyền số cũng đối mặt với không ít thách thức:

  • Hạ tầng công nghệ: Đảm bảo đủ mạnh mẽ và đồng bộ trên toàn quốc, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa.

  • An toàn, an ninh mạng: Luôn là mối lo ngại hàng đầu khi dữ liệu được số hóa.

  • Nguồn nhân lực: Thiếu hụt cán bộ có đủ năng lực về công nghệ thông tin và kỹ năng số.

  • Tâm lý và thói quen: Sự thay đổi trong tư duy và thói quen làm việc, sử dụng dịch vụ của cả cán bộ và người dân.

  • Pháp lý: Cần hoàn thiện khung pháp lý để quản lý dữ liệu, định danh điện tử, giao dịch điện tử một cách chặt chẽ.

  • Chi phí: Đầu tư ban đầu cho công nghệ và đào tạo có thể rất lớn.

  ---

  Chính quyền số là một phần không thể thiếu của quá trình hiện đại hóa đất nước, hướng tới một chính phủ kiến tạo, phục vụ và minh bạch. Nó đòi hỏi sự quyết tâm cao của lãnh đạo, sự đầu tư đồng bộ về công nghệ và đặc biệt là sự thay đổi trong nhận thức, hành động của toàn bộ hệ thống chính trị và xã hội.