Kinh tế số là toàn bộ các hoạt động kinh tế được thực hiện thông qua việc sử dụng công nghệ số, Internet, và các nền tảng kỹ thuật số. Nó bao gồm:

• Ngành công nghiệp công nghệ thông tin và truyền thông (ICT): Là nền tảng cơ bản, sản xuất ra các công nghệ, thiết bị, phần mềm và dịch vụ giúp số hóa (ví dụ: các công ty phần mềm, nhà mạng viễn thông, sản xuất thiết bị điện tử).

• Kinh tế nền tảng (Platform Economy): Các hoạt động kinh tế diễn ra trên các nền tảng số (ví dụ: thương mại điện tử - Lazada, Shopee; dịch vụ gọi xe - Grab, Gojek; nền tảng chia sẻ - Airbnb; mạng xã hội...).

• Số hóa các ngành truyền thống: Ứng dụng công nghệ số vào các ngành kinh tế truyền thống như nông nghiệp, sản xuất, tài chính, y tế, giáo dục, du lịch... để tối ưu hóa quy trình, nâng cao hiệu quả và tạo ra giá trị mới (ví dụ: nông nghiệp thông minh, nhà máy thông minh, ngân hàng số, bệnh viện thông minh).

Nói cách khác, kinh tế số là khi dữ liệu được coi là tài sản mới, công nghệ số là động lực chính, và kết nối mạng là phương tiện để tạo ra giá trị.

Các thành phần chính của Kinh tế số

Kinh tế số thường được chia thành ba thành phần chính:

1. Kinh tế số ICT/Viễn thông (Kinh tế số lõi): Bao gồm các ngành trực tiếp sản xuất công nghệ, hạ tầng và dịch vụ số. Đây là nền tảng cho sự phát triển của các phần còn lại của kinh tế số.

   • Sản xuất phần cứng (máy tính, điện thoại, thiết bị IoT).

   • Phát triển phần mềm và nội dung số.

   • Cung cấp dịch vụ viễn thông và Internet.

   • Dịch vụ công nghệ thông tin (tư vấn, tích hợp hệ thống, bảo trì).

2. Kinh tế số Internet/Nền tảng: Là các hoạt động kinh tế dựa hoàn toàn vào Internet và các nền tảng kỹ thuật số để tạo ra và phân phối giá trị.

   • Thương mại điện tử: Mua bán hàng hóa và dịch vụ trực tuyến.

   • Dịch vụ tài chính số: Thanh toán điện tử, ngân hàng số, ví điện tử, cho vay ngang hàng.

   • Quảng cáo và tiếp thị số: Các hoạt động marketing trên môi trường Internet.

   • Dịch vụ chia sẻ: Chia sẻ phương tiện đi lại, chỗ ở (xe ôm công nghệ, Airbnb).

   • Nội dung số: Phát trực tuyến (streaming), game trực tuyến, báo điện tử, giáo dục trực tuyến.

3. Kinh tế số ngành/lĩnh vực: Là kết quả của việc các ngành kinh tế truyền thống ứng dụng và chuyển đổi số hóa sâu rộng vào hoạt động của mình.

   • Nông nghiệp thông minh: Sử dụng IoT, AI, dữ liệu lớn để tối ưu hóa sản xuất, quản lý mùa vụ.

   • Sản xuất thông minh: Tự động hóa, robot, IoT trong nhà máy để tăng năng suất và chất lượng.

   • Logistics số: Quản lý chuỗi cung ứng bằng công nghệ, theo dõi hàng hóa thời gian thực.

   • Y tế số: Hồ sơ bệnh án điện tử, tư vấn khám chữa bệnh trực tuyến, thiết bị y tế thông minh.

   • Du lịch thông minh: Nền tảng đặt phòng trực tuyến, hướng dẫn viên ảo, trải nghiệm thực tế ảo.

Lợi ích của Kinh tế số

Kinh tế số mang lại vô vàn lợi ích cho các quốc gia, doanh nghiệp và người dân:

• Tăng trưởng kinh tế đột phá: Kinh tế số tạo ra động lực tăng trưởng mới, đóng góp ngày càng lớn vào GDP quốc gia. Việt Nam đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030.

• Nâng cao năng suất và hiệu quả: Tự động hóa quy trình, phân tích dữ liệu lớn giúp tối ưu hóa sản xuất, giảm chi phí vận hành và tăng năng suất lao động.

• Mở rộng thị trường và tiếp cận khách hàng: Doanh nghiệp có thể tiếp cận khách hàng tiềm năng ở bất cứ đâu trên thế giới thông qua các nền tảng số, không giới hạn bởi địa lý.

• Thúc đẩy đổi mới sáng tạo: Môi trường số tạo điều kiện cho các ý tưởng mới, mô hình kinh doanh đột phá ra đời và phát triển nhanh chóng.

• Tạo ra việc làm mới: Mặc dù tự động hóa có thể thay thế một số công việc truyền thống, kinh tế số lại tạo ra nhiều việc làm mới trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, phân tích dữ liệu, thương mại điện tử, dịch vụ số.

• Nâng cao trải nghiệm người dùng: Người tiêu dùng được hưởng lợi từ các dịch vụ tiện lợi, cá nhân hóa, dễ dàng tiếp cận sản phẩm/dịch vụ chỉ với vài cú chạm.

• Tăng cường khả năng cạnh tranh: Các doanh nghiệp và quốc gia nào nhanh chóng chuyển đổi sang kinh tế số sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội trong thị trường toàn cầu.

Vai trò của Kinh tế số trong Chuyển đổi số

Kinh tế số là trái tim và động lực chính của chuyển đổi số. Nó không chỉ là mục tiêu mà còn là phương tiện để thực hiện quá trình chuyển đổi.

• Là động lực phát triển: Kinh tế số thúc đẩy sự thay đổi trong tư duy và hành động của doanh nghiệp, buộc họ phải áp dụng công nghệ để tồn tại và phát triển.

• Tạo ra giá trị mới: Thông qua việc khai thác dữ liệu và ứng dụng công nghệ, kinh tế số giúp tạo ra những giá trị gia tăng mà các mô hình kinh tế truyền thống khó có được.

• Kết nối và lan tỏa: Các nền tảng số trong kinh tế số giúp kết nối các thành phần khác nhau của xã hội và chính phủ, tạo ra hệ sinh thái số toàn diện.

• Định hình tương lai: Kinh tế số đang định hình lại toàn bộ cấu trúc kinh tế toàn cầu, hướng tới một nền kinh tế thông minh, kết nối và bền vững hơn.

Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển kinh tế số, đặt ra các mục tiêu cụ thể và xây dựng các chính sách hỗ trợ để tận dụng tối đa cơ hội từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Tuy nhiên, việc phát triển kinh tế số cũng đòi hỏi phải vượt qua nhiều thách thức như hoàn thiện thể chế pháp lý, nâng cấp hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và đảm bảo an ninh mạng.

Bạn có muốn đi sâu vào một khía cạnh cụ thể nào của kinh tế số, chẳng hạn như thương mại điện tử, tài chính số, hay kinh tế số trong nông nghiệp?